Aslıhan BALCI

                    4.SINIF  7.ÜNİTE  YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK

1)Elektrikle Tanışalım

2)Elektriğin Yol Açabileceği Tehlikeler

3)Pillerle Tanışalım

4)Basit Elektrik Devreleri Kuralım

1)Elektrikle Tanışalım

   Günlük hayatımızda evde, okulda kullandığımız araçlar ile fabrikalarda kullanılan
makinelerin birçoğu elektrikle çalışır. Elektrik enerjisi olmadan üretim yapabilen bir iş yeri
düşünebilir miyiz?
  Elektrik enerjisiyle çalışan araçlar aydınlatma, ısıtma, haberleşme, temizlik, ulaşım
gibi birçok alanda kullanılır. Yaptığımız işleri kolaylaştırmak için elektrikle çalışan araçlardan
uygun olanlarını seçerek işlerimizi kısa sürede bitiririz.
   Elektrikli araçları birden fazla amaç için kullandığımız da olur. Örneğin, televizyonu
haber almak ve eğlenmek gibi amaçlarla kullanırız. Araflt›rma amac›yla kulland›¤›m›z
bilgisayar ayn› zamanda haberleflmemizi de sağlar.

Ampulün ışık vermesini, vantilatörün hareket etmesini, ütünün ısı vermesini sağlayan
etki, enerjidir. Elektriği göremeyiz ancak etkilerini hissedebiliriz.

   


                                         Elektrik enerjisi saç kurutma makinesinde ısı,                                                                                                                                               
                                       enerji tasarruflu ampulde ışık enerjisine dönüşür.


    Ütü, fırın gibi araçların çalışmasını sağlayan elektrik enerjisinden ısı enerjisi elde edilir. Araba aküsündeki elektrik enerjisi arabanın hareket etmesini sağlar. Elektrik enerjisi, bilgisayar ve televizyonda hem ses hem de ışık olarak ortaya çıkar. Elektrikli araçlar kullanılarak elektrik enerjisinden başka tür enerji çeşitleri elde edilmiş olur.

   Elektrik enerjisi kolaylıkla taşınabilir ve diğer enerji türlerine dönüştürülebilir. Bu özellikleri nedeniyle elektrik enerjisi çok geniş kullanım alan›na sahiptir. Bilim insanları yeni yöntemlerle elektrik enerjisi elde etmek için araştırmaya devam etmektedir. Modern toplum yaşantısında elektrik enerjisi vazgeçilmez bir hâle gelmiştir. Elektrik bir süreliğine kesildiğinde neler hissederiz?

 Elektriğin keflfedilmesiyle birlikte teknoloji de çok gelişmiş ve toplum yaşamımızda önemli değişiklikler olmuştur. Bu gelişmelerin sonucunda ihtiyaçlarımız artmış, elektrik enerjisinin kullanım alanları genişlemiştir.
  Hızlı ulaşım ve iletişim alanında elektrik büyük kolaylık sağlamaktadır. Evlerimizin aydınlatılması, soğutulması, ısıtılması ve elektrikli aletlerin çalışması için elektrik enerjisine olan ihtiyacım›z gün geçtikçe artmaktadır. Bir ülkenin ürettiği ve tüketti¤i elektrik enerjisi miktarı, o ülkenin gelişme düzeyi hakkında bilgi verir.

                                                    BİLGİ DAMLASI

     Bazı yılan balıklarının elektrik üretebilen özel bir yapısı vardır. Yılan balıkları bu elektriği avlarını yakalamak, kendini korumak için kullanır. Ürettikleri elektrik diğer canlıları öldürebilecek kadar güçlüdür.

Aşağıdaki konu anlatımı videosunu izleyebilirsiniz

                      

-Elektrik enerjisinin üretimi elektrik santrallerinde gerçekleşir. Elektrik enerjisi doğal kaynaklardan elde edilir. Kömür, petrol, doğal gaz, su elektrik üretiminde kullanılan doğal kaynaklardan bazılarıdır. Ancak doğal kaynaklarımız sınırlıdır ve her geçen gün azalmaktadır. Ayrıca bu kaynaklardan bazıları çevre kirliliği de oluşturmaktadır. Bunun için elektrik enerjisini tasarruflu kullanmalı, israftan kaçınmalıyız.

Elektrikli araçları çalıştırırken farklı elektrik enerjisi kaynaklarına ihtiyaç duyarız.
Kol saatimiz ile odamızı aydınlattığımız ampulün elektrik enerjisi kaynağı aynı mıdır?
Arabamızın farlarının ve klimasının çalışması için gerekli olan elektrik enerjisi hangi kaynaktan sağlanmaktadır

.

Elektrik Kaynakları

1-Şehir Cereyanı
2-Pil
3-Akümülatör (akü)

Şehir Cereyanı: Elektrik santrallerinde veya barajlarda üretilen şehir cereyanı elektrik iletim hatlarıyla yerleşim yerlerine taşınır. Evlerimizde kullandığımız elektrikli araçların birçoğu elektrik santrallerinde üretilen elektrik enerjisiyle çalışır. Televizyon, ütü, buzdolabı gibi araçların elektrik enerjisi kaynağı şehir cereyanıdır.

Pil: Düşük elektrik enerjisi üreten elektrik kaynaklarıdır. Piller radyodan saate kadar birçok alette kullanılmaktadır. Bazı araçlarda birden çok pilin bir araya getirilmesiyle oluflan batarya sistemleri kullanılır. Cep telefonu, telsiz gibi araçlar batarya ile çalışır.

Akü: Otomobil, motosiklet, uçak, gemi gibi ulaşım araçları, tarımda kullanılan araçlar elektrik enerjisi ihtiyaçlarını akü (akümülatör) denilen cihazlardan sağlar. Aküler motorun hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirip depolayabilir. Bunlar, pillere göre daha güçlü enerji kaynaklarıdır.

 

                                                            BİLGİ DAMLASI

        Bisiklet farının ışık vermesini sağlayan elektrik enerjisi, dinamo tarafından üretilir. Tekerleğe dayalı bir konumda bulunan dinamo, tekerleğin dönmesiyle elektrik enerjisi üreterek farların ışık vermesini sağlar.

 

    Elektrikle çalışan araçları kullanmadan önce kullanım kılavuzunu okuyarak uygun olan elektrik kaynağını seçmemiz gerekir. Şehir cereyanı ile çalışan araçları pille çalıştırmamız doğru olmaz. Ancak bazı araçlar farklı enerji kaynaklar›yla çalıştırılabilir. Örneğin bazı radyoları hem pille hem de şehir cereyanı ile çalıştırabiliriz.

                                                                                                                                                       Elektrikli araçların bazılarında farklı güç ve büyüklükte piller kullanılan pil ile saatimizde kullandığımız pil aynı güç ve büyüklükte değildir. Ayrıca aracın tükettiği enerjiye göre birden fazla pil kullanmamız da gerekebilir.

  Piller, çeşitlerine göre düşünüldüğünde, ışık enerjisinden elektrik enerjisi üretmek amacıyla yapılmış güneş pilleri de vardır. Güneş pilleri ilk olarak 1960’lı yıllarda uzay teknolojisinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Bu piller; hesap makineleri, uydular, kol saatleri vb.lerinde kullanılır.

   Bilim insanları daha ucuz, kolay elde edilebilen ve çevreyi kirletmeyen enerji kaynakları üzerinde çalışmalarına devam etmektedirler.Rüzgâr santrallerinden ve güneş panellerinden ucuz,dolayı kirletmeyen elektrik enerjisi elde edilmektedir. Ülkemiz coğrafi konumu nedeniyle günefl enerjisi ve rüzgâr enerjisi açısından birçok ülkeye göre şanslı durumdadır. Rüzgâr santrallerinde rüzgâr, pervanenin kanatlar›na çarparak onu döndürmeye bafllar. Bu sayede elektrik enerjisi elde edilir. Güneş panelleri Güneş’ten aldıkları enerjiyi elektrik enerjisine çevirirler. Elde edilen elektrik enerjisi sanayide, konutlarda, ısıtma ve aydınlatmada kullanılır.

Elektrik kullanımın  yararları
1-Gün boyu üretim yapılabilir.
2-İşler daha hızlı ve nitelikli olur.
3-Zamandan kazanılır.
4-Dünyanın her yerinden anında haber almamızı sağlar.
5-Ulaşımın rahat güvenli ve hızlı olmasını sağlar.
6-Yaşamımızda rahatlık sağlar.
7-Çeşitli dinlenme ve eğleme olanakları sağlar.

Elektrik olmasaydı
1-İşler daha zor olurdu.
2-İşler yavaş olurdu.
3-Üretim azalırdı.
4-Aydınlatma yapılamayacağı için,çalışma süresi kısalırdı.
5-Eğlence çeşitliliğimiz az olurdu.
6-Ulaşım yavaş ve kalitesiz olurdu.
7-Haberleşme yavaş olurdu.

ARAŞTIRALIM, HAZIRLANALIM

Elektrik enerjisinin nerelerde üretildiğini araştırarak bir poster hazırlayalım. Hazırladığımız posteri arkadaşlarımıza sunalım.




2)ELEKTRİĞİN YOL AÇABİLECEĞİ TEHLİKELER

  İşlerimizi kolaylaştıran ve hayatın hemen her alanında yararlandığımız elektrik, dikkatli kullanılmadığında zararlı da olabilir.Elektriğin dikkatsizce kullanılması sonucunda elektrik çarpması adı verilen olay meydana gelir.İnsan vücudunun elektrikle teması çok tehlikelidir. Vücudun elektrikle teması yaralanmalara hatta ölümlere sebep olabilir.

 -Kablolara elektrik olup olmadığı gözle görülmediği için özellikle plastiği sıyrılmış kablolara dokunulmamalıdır.

 -Elektriğe çarpılan birine çıplak elle dokunulmamalıdır. Çarpılan kişi plastik, kumaş ya da tahta bir cisimle elektrik kaynağından uzaklaştırılmalıdır.

 -Elektrik güvenliğiyle ilgili olarak sıkça yapılan hatalar ve bunlarla ilgili olarak dikkat edilmesi gereken hususlardan bazıları şunlardır:

- Saç kurutma makinesi gibi elektrikli aletleri ıslak zeminlerde çalıştırmayalım. Suyun elektriği ilettiğini unutmayalım.

- Elektrik prizlerinin içine cisimler sokmayalım. Prizlerle oynamayalım.

- Elektrikle aletleri kablolarından çekmeyelim.

- Ampuller çalışırken çok ısınır. Ampulün ve diğer elektrikli araçların çalışır konumda taşınması tehlikelidir. Ayrıca sıcak ampulün yanına yanıcı cisimler konulmamalıdır.

- Bozuk elektrikli aletler tamir etmeye çalışmayalım. Bu cihazları uzman kişilere tamir ettirelim.

- Elektrik tehlikesi işaretinin olduğu yerlerden uzak duralım.

 

          Kavak Ağaçları Facia Yarattı!

     Bursa’nın Mustafakemalpaşa ilçesinde, geceleyin yaşanan lodos sebebiyle kavak ağaçlarından kopan dalların, yakından geçen elektrik hatların›n üzerine düşmesi facia yarattı. Edinilen bilgiye göre ağaçların yakınında oynayan çocuklardan ikisi hayatını kaybederken bir çocuk da yaralandı. Görgü tanığı ifadesinde; “Yağmur yağıyordu ve her taraf ıslaktı. Kopan ağaç dalları elektrik tellerine zarar vermiş, tellerin yere doğru sarkmasına neden olmuştu. Çocuklar kaçan toplarını almak isterken elektrik enerjisine kapılmışlar. Çığlıklarını duyduğumda herşey olup bitmişti.” diyerek olayı özetledi.

    -  Evimizde, okulumuzda, sokakta elektriğin tehlikelerine karşı dikkatli olmamız
gerekir. Elektrik çarpması; elektrik enerjisinin dikkatsiz kullan›m sonucu vücudumuza
temas etmesiyle ortaya çıkan bir olaydır. Vücudumuzda ciddi zararlara, hatta ölümlere
yol açabilir. Elektrik, dikkatli kullanılmazsa yangın çıkmasına da sebep olabilir. Bazı bina
ve elektrikli aletlerin üzerinde elektrik kazalarına karşı uyarı işaretlerini görürüz. Tehlike
belirttiğinden bu işaretleri gördüğümüzde dikkatli davranmalıyız.

Aşağıdaki  resime tıklayarak konuyla ilgili animasyona ulaşabilirsiniz.

Elektrik Çarpmasından Kendimizi Korumak İçin Neler Yapabiliriz?


-Elektrik çarpan birini gördüğümüzde ona kesinlikle dokunmamalıyız. Önce sigortayı kapatmal›
yız. Plastik, tahta ya da kumaştan yapılmış bir cisim kullanarak onu elektrikten uzaklaştırmalıyız.

-Elektrikli araçlar çalıştırılırken fişleri prize takılır. Prizler şehir cereyanının elektrikli araçlara aktarıldığı yerdir. Prizlerin sağlam olmasına dikkat edilmeli, güvenlik amacıyla bunlar›n üzerine kapaklar takılmalıdır

Elektrik kablolarında tellerin üzerinde plastikten yapılmış koruyucu kılıflar vardır. Bu kılıfların y›pranmasıdurumunda içindeki teller elektrik çarpmas›na neden olabilir. Yıpranmış fiş ve prizler de elektrik çarpmasına yol açabilir. Bu nedenle yıpranmış fiş, priz ve kabloları kesinlikle kullanmayal›m. Ayrıca fişlerin prize tam takılı olmaması da tehlike yaratır. Bu nedenle prize takarken fişlerin tam olarak yerine oturmasını sağlayalım.

-Çoklu prizlere mümkün olduğunca az sayıda fiş takmalıyız. Fazla say›da takılan fişler yangın çıkmasına sebep olabilir. Günlük hayatta çoklu prizleri bu duruma dikkat ederek kullanmalıyız.

-Islak elle elektrik düğmelerine dokunmayalım. Ellerin ıslak olması elektrik çarpmasına sebep olabilir.

-Su ve elektrik bir arada olduğunda tehlike oluşturabilir. Islak zeminlerde elektrikli aletleri kullanmayalım.

 -Elektrikle çalışan araçları kablosundan tutup çekmeyelim.

-Herhangi bir sebeple kopmuş elektrik tellerine yaklaşmak çok tehlikelidir. Böyle bir durumla
karşılaştığımızda tellerden uzak duralım ve büyüklerimize haber verelim.

- Elektrikle çalışan araçları kendi kendimize tamir etmeye çalışmayalım. Bu araçların tamir ve
bakımını uzman kişilere veya yetkili servislere yaptıralım.

-Elektrikli bir aracı kablosundan çektiğimizde elektrik devresi zarar görebilir, kablonun
içindeki teller kopabilir. Bunun sonucunda aracı çalıştırdığımızda yangın çıkabilir veya
bizi elektrik çarpabilir. Bu durumu önlemek için elektrikli araçların fiflini, kablodan tutarak
çekmemeliyiz.

ARAŞTIRALIM, HAZIRLANALIM

  Elektrik çarpmasını önlemek için ne tür önlemler alabileceğimizi araştıralım. Çevremizdeki elektrik mühendisi veya elektrikli araçların tamir ve bakımını yapan teknisyenlerle görüşerek elektrikli araçların güvenli kullanımı hakkında bilgi alalım. Araştırmamız sonucunda edindiğimiz bilgileri özetleyerek sınıfta arkadaşlarımıza sunalım.

                                                              BiLGİ DAMLASI

   Evimizde kullandığımız elektrikli araçların zarar görmemesi ve yangın çıkmaması için sigortalar kullanılır.

3 )PİLLERLE TANIŞALIM



Ben bir pilim
Doğru yerleştirirseniz beni
Düşük miktarda elektrik enerjisi üretirim.
Çalıştırırım elektrikli aletleri
Enerjim fazla olmadığından
Sizin için tehlikeli de olmam
Çevreye rastgele atmazsanız beni
Önlemiş olursunuz çevre kirliliğini

  El feneri, televizyonu açmak için kullandığımız kumanda cihazı hangi tür elektrik
kaynağı ile çalışır? Bazı elektrikli araçları çalıştırırken şehir cereyanı yerine neden pil
kullanırız? Evimizde ve okulumuzda kullandığımız elektrikli araçlardan hangileri pille
çalışmaktadır?

  Piller; saat, kamera, hesap makinesi, işitme cihazı, kablosuz telefon, oyuncak, Mp3
çalar vb. araçlarda geniş bir kullanım alanına sahiptir. Peki bu araçları çalıştırırken hep aynı
özellikte ve büyüklükteki pilleri mi kullanırız? Elektrikli araçlar› çalıştırmak istediğimizde
pilleri nasıl yerleştiririz? Gelin yapacağımız bir etkinlikle pilleri yataklarına yerleştirmeye
çalışalım.

ETKİNLİK:PİLLERİ KEŞFEDELİM


Beşerli gruplar oluşturalım.
• Sınıfa getirdiğimiz pilleri inceleyelim. Pillerin üzerinde yer alan rakamların (1,5 V – 9 V) ve + ile - işaretlerinin ne anlama geldiğini tartışalım.
• İncelediğimiz pilleri getirmiş olduğumuz elektrikli  araçların pil yatağına nasıl yerleştireceğimizle ilgili
görüşlerimizi grup olarak sunalım.
• Elektrikli araçlardan her biri için uygun olan pili seçerek yerleştirelim.
• Araçlarımızın çalışıp çalışmadığını kontrol edelim.
• Eğer aracımız çalışmıyorsa pillerin üzerinde yazılı olan + ve - işaretlerine dikkat ederek tekrar yerleştirelim. Bunun için pilimizin + ucunun pil yatağındaki metal kısma, pilin - ucunun da yay olan kısma denk gelmesini sağlayalım.

Ne Oldu?
• Pilleri elektrikli araçlara taktığımızda her grubun aracı çalıştı mı? Eğer çalışmadıysa bunun sebebi ne olabilir?
• Elektrikli araçların özelliğine göre uygun boyutta ve güçte pil seçmek neden önemlidir?

 Piller düşük enerji üreten elektrik kaynağıdır. Bu nedenle pillerin ürettiği elektrik enerjisinin bir tehlikesi yoktur. Şehir cereyanın› kullanamadığımız yerlerde piller bize kolaylık sağlayabilir. Pilleri incelediğimizde bir ucunda +, diğer ucunda - işareti olduğunu görürüz. Pilin düz olan alt yüzeyine pilin eksi kutbu, üzerinde çıkıntı bulunan üst yüzeyine ise pilin artı kutbu adı verilir. Aynı işaretler elektrikli araçların pil yuvalarında da bulunur.

 Pillerin araçlar› çalıştırabilmesi için + ve - kutuplarının pil yuvasında + ve - kutuplara
karşılık gelmesi gerekir. Üretilen pillerin elektrik enerjisinin değeri piller üzerinde 1,5 V, 9 V fleklinde yazılarak gösterilir. Teknolojinin ilerlemesiyle değişik güçte ve boyutta piller üretilmiştir.

 Saat, fotoğraf makinesi, oyuncak, uzaktan kumanda cihazı gibi araçlarda kullanılan pillerin boyutları küçük ve ürettikleri elektrik enerjisi de azdır. Cep telefonu, dizüstü bilgisayar gibi araçların pilleri büyük ve daha güçlüdür. Pilin gücüyle, takılacağı aracın uyumlu olması gerekir. Aksi durumda araç zarar görebilir veya çalışmaz. Araçları çalıştırmadan önce uygun pil seçmeye ve pili yatağına uygun şekilde yerleştirmeye dikkat edilmelidir. Birkaç ilin bir araya getirilmesiyle oluflturulan pil gruplarına batarya denir.Kutuplar bataryalarda aynı yüzeyde yer alır.
  Bazı araçlarda bir pilin gücü yeterli olmadığı için birden fazla pil kullanılır. Bir dizi pilin art arda bağlanmasıyla oluşan sistemlere batarya adı verilir. Bataryaları günlük hayatımızda daha çok cep telefonu ve uzaktan kumanda cihazlarında görmekteyiz.

 

  Elektrik enerjisini depolayan çok sayıda özel pilden oluşmuş düzeneklere akümülatör adı verilir. Akü çok sayıda özel pilden oluşmuştur. Bundan dolayı pillere göre daha güçlü ve dayanıklıdır. Binlerce kez şarj edilebilirler. Kullanım süreleri de pillerin kullanım sürelerinden daha fazladır.

Pilleri Çevreye Atmayalım!


   Biten pilleri nereye atıyoruz? Bitmiş pillerin çevreye ne gibi zararları olabilir? Pillerin
çoğu bittikten sonra kullanılamadığı için yenileriyle değiştirilir. Bu nedenle tükettiğimiz
piller atık oluşturur. 

   Son yıllarda pil kullanımı artmıştır. Bu durum çevre ve insan sağlığı için tehlike oluşturmaktadır. Atık piller doğada kalıcı kirliliğe yol açtığından, tükenen piller evsel atıklardan ayrı bir şekilde poşetlenip toplanmalıdır. Eğer çevremizde geri dönüşüm kutuları varsa atık piller buralara atılmalıdır. Çünkü çevreye rastgele atılan pillerin içindeki zararlı maddeler toprak ve su gibi doğal kaynaklara karışır. Toprakve suya karışan zararl› maddeler bitkileri ve hayvanları olumsuz yönde etkiler. Bu zehirli atıklar yediğimiz yiyecekler ve içtiğimiz su ile vücudumuza girerek sağlığımızı bozar.

   Pillerin içindeki maddelere dokunmak sağlığımız için son derece tehlikelidir. Çevremizde rastgele at›lan pillere dokunmamal›y›z. Bu nedenle atık pil sayısını azaltmak için mümkün olduğunca yeniden doldurulabilen (şarj edilen) piller kullanmalıyız. Sınıfımızda, kullanılan pilleri atmak için atık pil toplama kutusu oluşturabiliriz. Böylelikle hem çevre kirliliğini önlemiş hem de ülke ekonomisine katkıda bulunmuş oluruz.

 KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

1. Günlük hayatımızda pilleri nerelerde kullanırız? Örnekler vererek açıklayalım.
2. Pillerin özellikleri nelerdir?
3. Elektrikli araçlara pilleri yerleştirirken nelere dikkat edilmelidir?
4. Araçları çalıştırmak için uygun boyutta ve güçte pil seçmek neden önemlidir?
5. Bitmiş pillerin çevreye ve sağlığımıza olan zararları nelerdir? Bu zararl› etkilerden
korunmak için neler yapmalıyız?




4 )BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ KURALIM


    Odanızdaki ampulün nasıl ışık verdiğini ya da elektrikli araçlar›n nasıl çalışltığını hiç düşündünüz mü? Günlük hayatta kullandığımız  elektrikle çalışlan araçlarda basit ya da karmaşık bir devre vardır. Bu elektrik devreleri kullanım amaçlarına göre farklı biçimlerde tasarlanabilir

   Devre, elektrik üretecinden başlayıp yine orada biten kesintisiz yoldur. Bu yol üzerindeki kopukluk devrenin çalışmamasına neden olur.

                    Basit bir elektrik devresi;

                      - Pil,
                      - Ampul,
                      - Bağlantı kabloları,
                      -Anahtardan, meydana gelir

Pil: Devrede elektrik üreten devre elemanıdır. Bağlantı kablosunun bir ucu (+) diğer ucu ise (-) kutbuna bağlanır.

Ampul: Bir devrede ışık veren elamandır. Ampul ışık verirken ampule gelen elektrik enerjisinin bir kısmını ışığa bir kısmını da ısıya dönüştürür.

Bağlantı kabloları: Devreden elektrik geçmesini sağlayan devre elemanıdır.Tüm elektrikli araçlarda bağlantı kabloları bulunur. Bağlantı kabloları elektrik enerjisinin taşınmasını sağlar.

Anahtar: Elektrik devresini açıp kapamaya yarayan devre elemanıdır.Anahtar açıkken devreden elektrik geçmez.  Kapalı iken devreden elektrik geçer.


Ampulün ışık vermesi için, tellerden birinin  ucunun pilin (+) kutbuna, diğer ucunun da pilin (-) kutbuna temas etmesi gerekir. Pilin herhangi bir ucu telle temas etmezse ampul ışık vermez. Pilin enerjisi ampulün ışık vermesini sağlar. Ampul ışık verirken ısı da oluşur.

   Konu anlatımı için aşağıdaki resime tıklayın.

a. Pil Sayısının Değiştirilmesi

Basit bir elektrik devresinde pil sayısını arttırıp azaltarak da ampulün parlaklığını değiştirebiliriz.
I. devredeki ampul sayısı sabit tutulup arttırılarak II. devre oluşturuluyor. Bu devrede ampule daha fazla elektrik enerjisi verildiği için ampul daha parlak ışık verir.
Pil sayısını 1'e indirdiğimizde ampulün parlaklığı azalır.

b. Devre Elemanlarının Sembollerle Gösterimi

                                                            ÇALIŞMAYAN DEVRE

    Devre, elektrik kaynağından başlayıp yine kaynakta biten kesintisiz yoldur. Basit bir elektrik devresinde pil, ampul, anahtar, duy, pil yatağı, kablo gibi elemanlar bulunur. Pil, devreye elektrik enerjisini sağlayan devre elemanıdır. Pil yatağı ise pilin yerleştirildiği yerdir. Ampul devrede elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştüren devre elemanıdır. Ampulün yerleştirildiği duy, devre ile bağlantısını kolaylaştırır. Ampulün duya tam yerleştirilmesi gerekir, aksi durumda ışık vermez.

        Anahtar, devredeki elektriği kontrol etmeyi sağlar. Anahtar açıkken devre tamamlanmadığı
için çalışmaz. Anahtarı kapattığımızda ise devre tamamlanır ve çalışır.

Televizyon, bilgisayar, fırın, su ısıtıcısı gibi birçok alette açma-kapama düğmesi oldu¤unu farketmişizdir. Bu
araçları çalıştırmak için üzerlerindeki açma ya da kapama düğmelerine basarız.
Odamızdaki ampulün ışık vermesini istediğimiz zaman elektrik düğmesine yani anahtara basarız. Anahtara bastığımızda devrenin tamamlanmasıyla ampul ışık verir. Anahtar sayesinde elektriği kontrollü ve güvenli kullanmış oluruz.

Kablo, devre elemanlarını birbirine bağlayarak elektrik iletimini sağlar. Kablolarda kopukluk varsa veya devre elemanları doğru bağlanmamışsa elektrik iletilmez ve devre çalışmaz. Kabloları ampule bağlarken ampulün ışık vermesi için pilden çıkan kablolardan biri, ampulün kıvrımlı metal kısmına, diğer ucu da
metal tepeye temas ettirilmelidir.

                          ÜNİTEMİZİ ÖZETLEYELİM


ELEKTRİKLE TANIŞALIM

• Elektrikle çalışan araçları, farklı kullanım amaçlarına göre sınıflandırırız. Bu sınıflandırma
aydınlatma, haberleşme, ısıtma, temizlik, ulaşım ve hareket gibi özelliklerine
göre yapılabilir.
• Elektrikli araçlar bazen birden çok amaç için kullanılabilir.
• Elektrik bir enerji türüdür. Enerji cisimlerin hareket etmesini ya da değişmesini sağlar. Elektrik enerjisi lambada ışığa, matkapta ise harekete dönüşebilir.
• Elektrikli araçlar farklı elektrik kaynaklarıyla çalışır. Televizyon, ütü gibi evimizde kullandığımız
elektrikli araçlar şehir cereyanı ile çalışır. Saat, el feneri gibi araçlar düşük enerji üreten pil ile çalışır. Otomobil, uçak gibi araçlar ise elektrik enerjisi ihtiyacını akü (akümülatör) denilen elektrik kaynaklarından karşılar.


ELEKTRİĞİN YOL AÇABİLECEĞİ TEHLİKELER

• Hayatımızı kolaylaştıran elektrik enerjisi, dikkatli olunmazsa öldürücü olabilir.
• Elektrik çarpması, elektrik enerjisinin dikkatsiz kullanımı sonucu ortaya ç›kan teklikeli bir
olaydır.
• Yıpranmış kablo, priz ve fişlere dokunmak çok tehlikelidir.
• Islak elle prizlere kesinlikle dokunulmamalıdır.
• Çoklu prizlere çok fazla fiş takmak yangın çıkmasına sebep olabilir.
• Kopmuş elektrik tellerine dokunulmamalıyız.. Çünkü çok tehlikelidir.
• Elektrikle çalışan araçlar uzman kişilere veyayetkili servislere tamir ettirilmelidir.
•Elektriğin tehlikelerine karşı her zaman dikkatliolmalıyız.

PİLLERLE TANIŞALIM

• Piller birçok elektrikli araçta kullanılan elektrik enerjisi kaynaklarıdır. Piller, düşük enerji ürettiğinden elektrik çarpmasına sebep olmaz.
• Pillerin + ve - olmak üzere iki kutbu vardır.
• Piller elektrikli aletlere yerleştirilirken pilin + ucu pil yatağındaki + uca, - ucu da pil yatağındaki - uca karşılık gelecek şekilde yerleştirilmelidir.
• Pil ile takılacağı cihazın uyumlu olması gerekir.
• Bitmiş pillerin rastgele atılması çevre ve insan sağlığı açısından tehlike oluşturur.


BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ KURALIM

• Elektrik kaynağından başlayıp yine elektrik kaynağında biten kesintisiz yola devre denir.
Basit bir elektrik devresi; pil, ampul, anahtar, duy, kablo ve pil yatağından oluşur.
• Devrenin çalışabilmesi için elektrik enerjisinin kaynaktan çıkıp tekrar kaynağa dönmesi gerekir.Kablo kopuk ya da anahtar açıksa devre çalışmaz.

        ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME SORULARI


A)Aşağıdaki ifadelerin doğru ya da yanlış olduğunu tespit edelim. Yanlış olduğunu
düşündüğümüz ifadelerin doğrusunu defterimize yazalım.

1. Televizyon sadece haberleşme amacıyla kullanılan bir elektrikli araçtır.
2. Bütün elektrikli araçlar şehir cereyanı ile çalışabilir.
3. At›k piller çevreye ve insan sağlığına zararlıdır.
4. Elektrik çarpan kişiye çıplak elle müdahale edilmemelidir.
5. Güneş pilleri ışık enerjisinden elektrik enerjisi üretir.
6. Basit elektrik devresinde anahtar açıkken lamba yanar

B)Aşağıda baz› sözcük ve ifadeler verilmifltir. Bunlar› kullanarak eksik cümleleri uygun
flekilde tamamlayal›m ve defterimize yazal›m.

-elektrik kaynağı            - uygun             -şehir cereyanı             - kutup             -duy      -  enerji            -uzman    - elektrik devresi            -elektrik çarpması         -  pil            - elektrik             -      fiş

1. Pil, akü ve şehir cereyanı birer ................................... örneğidir.
2. Elektrikli araçlar için boyutları ve güçleri ........... piller seçilmelidir.
3. Pillerin + ve - uçlarına ........... adı verilir.
4. Elektrik bir ................ türüdür.
5. ............................ vücudumuzda ciddi zararlara hatta ölümlere yol açabilir.
6. Basit bir ................................... pil, ampul, anahtar, duy ve kablodan oluşur.
7. Doldurulabilir ........... kullanmak atık madde miktarını azaltır.
8. Elektrikli araçların tamiri mutlaka ........... kişilere yaptırılmalıdır.
9. Prizlere birden fazla ........... takmak tehlikelidir.
10. Elektrik santrallerinde üretilen ...................... elektrik iletim hatlarıyla taşınır.

C)Elektrikle çalışan araçlar kullanım amaçlarına göre sınıflandırılabilirler. Aşağıdaki
seçeneklerde verilen araçlar kullanım amaçlarına göre eşleştirilmiştir. Bu eşleştirmelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

I. Televizyon haberleşme
II. Ampul aydınlatma
III. Klima ses üretme

A) Yalnız I        B) I ve II          C) II ve III         D) I, II ve III

D)Sıla, televizyon seyretmek için uzaktan kumanda cihazının düğmesine bastı. Televizyon
çalışmadı. Televizyonun fişini kontrol etti. Televizyonla ilgili bir sorun yoktu. Yukarıdaki bilgilere göre uzaktan kumanda cihaz›n›n çalışmamasının nedeni aşağıdakilerden hangisi değildir?

A) Pillerin enerjisi bitmiştir.
B) Pilin + kutbu pil yuvasında + işaretine karşı gelmiştir.
C) Cihazın anahtarı devreyi tamamlamamıştır.
D) Cihazın içindeki kablolardan biri kopmuş olabilir

E)Aşağıda devre elemanlarının görevlerine ilişkin ifadeler verilmiştir. Bunlardan hangileri
doğrudur?

I. Pil devreye elektrik enerjisi sağlar.
II. Ampul elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştürür.
III. Kablolar devrede elektrik iletimini sağlar.

A) I ve II          B) II ve III           C) I ve III             D) I, II ve III

Aşağıdaki konu anlatımı videosunu izleyebilirsiniz.

Aşağıdaki resime tıklayarak da konu anlatım videosunu izleyebilirsiniz.

                    

Linke tiklayarak konu ile ilgili sunuma ulasabilirsiniz.

http://www.authorstream.com/Presentation/aslihan34-1412488-ya-amimizdaki-elektrik-slayti/

 KAYNAKÇA

1)<http://www.fenokulu.net/flash/Elektrikdevreleri.swf> (2012, Nisan, 9) tarihinde erişim sağlandı.

2) (2011, Ekim, 1). 4. Sınıf Yaşamımızdaki Elektrik.<http://www.yazilisorulari.net/4-sinif-yasamimizdaki-elektrik-konu-ozeti_i11698.html> (2012, Nisan, 8) tarihinde erişim sağlandı.

3) .Palabıyık, K., Fıçılcılar, N. (2011). İlköğretim Fen ve Teknoloji. <http://www.meb.gov.tr/Ders_Kitaplari/IlkOgretim_OzelSekt/4_SINIF/FEN_BILG/fenBilgisi4_2kitap.pdf> 

4)Elektrik kullanımın yararları. <http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonularKonuYazdir&KonuID=554> (2012, Nisan, 8) tarihinde erişim sağland (2012, Nisan,9) tarihinde erişim sağlandı.

5) Elektriği Tanıyalım. <http://www.fenokulu.net/flash/elektrigitaniyalim.swf> (2012, Nisan, 9) tarihinde erişim sağlandı.